Uitleg zelfbeeld en lichaamsbeeld en over het verschil

In deze blog ga ik uitleggen waarom je zelfbeeld de onderschatte factor is voor tevredenheid, trots, geluk en succes. Door eerst in te gaan op wat het verschil is tussen zelfbeeld en lichaamsbeeld wil ik je laten inzien dat deze twee anders zijn. En dat je dit dus anders aan moet pakken als je beide wilt veranderen. 

Mijn zelfbeeld was klote

Mijn zelfbeeld was altijd klote. Ik was niet alleen onzeker over mijn uiterlijk, maar twijfelde ook heel erg over mijn capaciteiten. Op veel vlakken in het leven vond ik mezelf simpelweg niet goed genoeg. Ik deed onder aan de rest en hoe groot mijn bewijsdrang ook was, hoe goed ik het ook deed, ik was nooit tevreden over mezelf of mijn uiterlijk. Je zou denken dat ik wel wat meer tevreden zou zijn toen ik eenmaal 26 kilo was afgevallen, maar dat was niet zo. 

Het verbeterde helemaal niets. Het was nooit genoeg en dat zou het ook niet worden. Toen de spieren op mijn buik extreem zichtbaar waren, vond ik mezelf nog steeds te dik, maar ook te smal. Toen ik probeerde spiermassa aan te zetten, was ik alleen nog maar bezig met het vet dat ik in dat proces aankwam. 

Meer over mijn eetstoornis kan je luisteren in onderstaande podcast

Zou ik dan überhaupt ooit blij kunnen zijn met mezelf?

 Je kunt je lichaam veranderen zonder te veranderen hoe je naar jezelf kijkt, en je kunt hoe je naar jezelf kijkt veranderen zonder je lichaam te veranderen. 

Het mag duidelijk zijn. Als 26 kilo afvallen niet genoeg is om het beeld dat ik van mezelf had te veranderen, gaat dertig of veertig kilo, of de hoeveelheid spiermassa die ik won in het proces, dat ook niet doen. Misschien ben je daar zelf ook al achter gekomen. 

Afvallen betekent niet per definitie dat je lekkerder in je vel gaat zitten. 

Maar, wat moet er dan wèl gebeuren zodat jij je beter gaat voelen? 

Verschil tussen je zelfbeeld en lichaamsbeeld 

Laat ik allereerst, voor het gemak uitleggen wat het verschil is tussen je lichaamsbeeld en je zelfbeeld. 

Wat is je zelfbeeld

Je zelfbeeld is een totaal van percepties, gevoelens, gedachten en gedrag rondom jezelf als persoon. Heb jij een laag zelfbeeld, dan zou je bijvoorbeeld de gedachte kunnen hebben dat jij niets kan, een mislukkeling bent of dat je dom bent. 

Wat is je lichaamsbeeld 

Het lichaamsbeeld is een onderdeel daarvan, maar dan specifiek gericht op je lichaam. 

Een laag lichaamsbeeld is puur gericht op het lichaam. Je ‘voelt’ je dik, je vindt jezelf lelijk of je ziet een dik persoon in de spiegel. 

Het is naar mijn mening belangrijk om helder te krijgen hoe het gesteld is met je lichaamsbeeld, zeker wanneer je overweegt het te verbeteren door middel van een afvaltraject. 

Mensen die absoluut niet blij zijn met hun lichaam zijn sneller geneigd om een voedingspatroon te volgen dat erg restrictief is. Zie het zo: je haat je uiterlijk. Vervolgens ga je jezelf uithongeren om maar zo snel mogelijk je lichaam te (moeten) veranderen. Dit hou je op jouw beurt niet vol en eindig je vaak met een nog lager zelfbeeld. 

Waar is het lichaamsbeeld allemaal van afhankelijk?

Er zijn verschillende factoren die invloed hebben over de gevoelens en gedachtes die jij hebt, rondom jezelf als persoon. Het is belangrijk om hier kennis over te hebben, zodat je ook weet hoe je met deze factoren om kunt gaan of bepaalde patronen kunt gaan herkennen. 

Beoordelen van je lichaamsbeeld

Voordat je start met het najagen van je doelen, wil ik dat je beoordeelt hoe je lichaamsbeeld is. Op basis daarvan zou je kunnen bepalen of het verstandig is om eerst aan je lichaam te gaan werken of eerst aan je zelfbeeld, of beide. Beantwoord de volgende vragen voor jezelf: 

• Mijn eigenwaarde verbetert pas wanneer ik mijn lichaam verbeter, door bijvoorbeeld af te vallen; 
• Ik heb tot op zekere hoogte een verstoorde relatie met voeding; 
• Mijn eigenwaarde is heel erg afhankelijk van hoe ik eruit zie; 
• Ik ben pas gelukkig wanneer ik een lichaam heb waar ik trots op ben; 
• De manier hoe ik naar mezelf kijk, ik over mezelf voel of over mezelf denk is erg afhankelijk van mijn spiegelbeeld of de weegschaal; 
• Ik ben een groot deel van de dag aan het piekeren over mijn lichaam of over hoe ik mijn lichaam kan veranderen/verbeteren. 

Mocht je het vaak eens zijn met deze stellingen, kunnen we wel stellen dat je lichaamsbeeld wat werk nodig heeft. 

Het wil niet zeggen dat het problematisch is, maar dat het beter kan en aan je uiterlijk werken misschien niet de allerbeste optie is op dit moment. Naar mijn mening zijn er twee zaken die effectiever zijn om mee aan de slag te gaan, namelijk de oorzaak aanpakken waarom jij zo ontevreden bent over je lichaam (een mentaal proces) en de hoeveelheid aandacht, prioriteit en waardering die jij geeft aan je uiterlijk of lichaam. 

De mate van ontevredenheid

Ontevredenheid over je shape, je gewicht, vetmassa of spiermassa is een voorspeller voor het ontwikkelen van een eetstoornis. Ongeveer 20-40% van de vrouwen kampt met deze ontevredenheid, terwijl ongeveer 10-30% van de mannen hiermee kampt. Ook wordt deze ontevredenheid geassocieerd met obesitas en in negatieve zin met je mentale welzijn. 

Het interessante is dat deze ontevredenheid in mindere mate wordt gedicteerd door je werkelijke shape en meer door je gevoel en (calorie)inname. Met inname bedoel ik niet per se daadwerkelijk aankomen in gewicht. Mocht jij een maaltijd hebben gegeten die jij toevallig slecht verteert, waardoor je buik wat opgeblazen is, dan kan dit je ontevredenheid exponentieel laten toenemen. 

Hetzelfde geldt voor wanneer jij je de hele dag een beetje down voelt en vervolgens in de spiegel kijkt. Je bent waarschijnlijk op zo’n moment meer ontevreden, dan op een moment waarop jij je wel prima voelt. 

Oftewel: je lichaamssamenstelling verandert niets, je shape in de spiegel verandert misschien een beetje, maar de manier waarop je naar jezelf kijkt verandert drastisch. 

De overwaardering van het lichaam

Ook speelt de mate waarin jij waarde hecht aan bepaalde zaken in je leven een grote rol. We hebben in ons leven allemaal verschillende rollen, identiteiten en domeinen. Hoe obsessiever jij wordt met betrekking tot je lichaam, hoe minder waarde je gaat hechten aan andere dingen, zoals school, vriendschappen, je familie of je carrière.

Langzamerhand gaat je leven nog maar draaien om dat ene ding wat jij steeds belangrijker gaat vinden: je uiterlijk.

Heb je een slechte dag wat betreft je figuur? Dan voel je je minderwaardig dan wanneer je een goede dag hebt. Dan staat het spiegelbeeld je niet aan en beoordeel jij de dag in zijn geheel als negatief of slecht. In je eigen perceptie faal je dan als persoon in het algemeen. 

Het overwaarderen van je figuur en je gewicht wordt gezien als een onderhoudende factor van een eetstoornis. 

Je verwaarloost andere domeinen in je leven en wordt voor je gevoel gevangen genomen in de gedachten omtrent je uiterlijk en gewicht. 

Ook wordt deze overwaardering geassocieerd met depressie, een lager zelfvertrouwen en hogere signalen van perfectionisme. 

Waar bij de een zijn obsessie voor zijn of haar lichaam leidt tot het overmatig checken van het lichaam, zoals veel in de spiegel kijken, vaak op de weegschaal staat of met je vingers in je vet knijpen, zal de ander meer geneigd zijn alles omtrent het lichaam te vermijden. 

Dit wordt vaak gekenmerkt door spiegels en ramen ontwijken, de weegschaal niet gebruiken en losse, wijde kleding dragen. Ook kunnen deze twee gedragspatronen tegelijkertijd voorkomen, afhankelijk van de gedachten en gemoedstoestand van de persoon.

‘In de gym keek ik erg veel in de spiegel. Tijdens het trainen van mijn armen stond ik bijna met mijn neus tegen de spiegel aan. Ik kan me voorstellen dat ik voor anderen zelfingenomen en arrogant leek. 

Het tegendeel was waar. Ik was op zoek naar de bevestiging dat het goed was, dat het beter zou gaan, dat ik me beter zou voelen over mezelf. Na de training maakte ik foto’s in de spiegel. Dat was het enige moment van de dag dat ik er naar mijn mening minder slecht uitzag. Ik was geobsedeerd door het verbeteren van mezelf, in de meest negatieve zin van het woord.

Wanneer ik benen trainde (en mijn bovenlichaam er dus niet zo ‘opgepompt’ uitzag) droeg ik wijde sweaters. Ook wanneer ik naar school moest de dag na een eetbui, droeg ik wijde kleren en droeg ik een pet. Ik wilde geen oogcontact maken. Ik vermeed sociaal contact. Niemand mocht zien dat ik zo opgeblazen was van mijn eetbuien.’ 

De vicieuze cirkel 

Dit laatste, in combinatie met mijn eigen verhaal, kun je zien als een cirkel: 

1. We geven steeds meer om ons uiterlijk; 
2. We vinden het zelf zo belangrijk, dus denken we dat anderen het net zo belangrijk vinden; 
3. We gaan andermans gedachten invullen: ‘Als ik mezelf dik vind, zal een ander dat ook vinden.’ 
4. We bevestigen voor onszelf dat we niet goed genoeg zijn; 
5. We gaan strenger diëten en gaan nog dieper op de hoop te verbeteren, wat op zijn beurt weer zorgt voor meer focus op ons uiterlijk. 

Zoals bij alles is het van belang om bewust te zijn van hoe je lichaamsbeeld beïnvloed wordt door externe factoren. Zo kun je een aantal dagen de tijd nemen om te reflecteren op je eigen lichaamsbeeld en ervaring daarvan door de jaren heen. 

Hoe voelde je je en hoe dacht je over je lichaam op verschillende leeftijden? Welke externe factoren hebben invloed gehad op hoe je je toen voelde? 

De invloed van externe factoren op je lichaamsbeeld

Deze externe factoren hebben een grote invloed op je lichaamsbeeld. Zo kan het ontwikkelen van een negatief lichaamsbeeld of zelfbeeld onbewust door de jaren heen gegroeid zijn, alsof je niet beter weet dan dit. 

Opvoeding

Wanneer je moeder bijvoorbeeld altijd negatieve opmerkingen over haar eigen lichaam heeft gemaakt, is het logisch dat we als kleine kinderen gaan geloven dat dit de norm is, of dat je uiterlijk heel belangrijk is. 

Anderzijds zou iemand uit je familie altijd (al dan niet voor de ‘grap’) opmerkingen gemaakt hebben over je lichaam, waardoor jij maar bent gaan afvallen of sporten, omdat je deze opmerkingen in de toekomst wilt vermijden. 

Relatie 

Een negatief lichaamsbeeld kan ook heel bewust en direct opspelen, wanneer bijvoorbeeld je met knallende ruzie uit elkaar gaat met je partner en hij of zij nog even wil benadrukken dat je dik of lelijk bent. Dit kan er in één klap voor zorgen dat jij ineens heel negatief wordt over je uiterlijk, omdat je simpelweg de overtuiging hebt niet goed genoeg te zijn, anders was je partner wel gebleven. 

Aan de slag! 

Een heel complex proces dus, waar voor velen heel wat werk aan de winkel is. De kans bestaat dat je lichaamsbeeld nog lager wordt na het lezen van deze blog, omdat je ineens heel erg bewust wordt van de perceptie, gevoelens en gedachten die jij hebt over je lichaam en het gedrag wat jij er vervolgens door laat zien. Je zult helaas opmerken dat je in een vicieuze cirkel terecht komt. 

Er gebeurt iets (de trigger) vervolgens heb je bepaalde gedachten, gevoelens of percepties over jezelf en je lichaam, om vervolgens gedrag uit te voeren die deze pijn misschien weg kan krijgen, zoals nog strenger afvallen bijvoorbeeld. 

Waarschijnlijk weet je dit al, maar ik herhaal het voor je eigen bestwil graag nog eens: dit is voor 99% van de mensen geen duurzame oplossing. 

Je probeert constant maar gedachten en gevoelens te vermijden door middel van gedrag te vertonen wat je jezelf aangeleerd hebt. Dit staat niet echt in lijn met de persoon die jij wilt zijn. Je wilt helemaal niet diëten, je wilt geaccepteerd worden. Je wilt helemaal niet zo veel sporten, je wilt dat dat stemmetje wat zegt dat je niet goed genoeg bent, verdwijnt. 

Maar wat zou je wel écht willen doen, als je lage lichaamsbeeld je leven niet zo zou bepalen? 

Stuur ons een bericht en wij helpen je graag verder.